Neimar Visokih Dečana

 ARHIEPISKOPA Savu III nasledio je Danilov učenik Nikodim, "postrižnik manastira Hilandara i čovek vanrednih kvaliteta". Iguman Nikodim je izabran za arhiepiskopa srpskog, kako ističe episkop Sava Vuković, "na Spasovdan 12. maja 1317. godine" i to posle nekoliko dramatičnih "izbornih sabora". Hilandarski jeromonah Gervasije, kaže za Nikodima, da je bio "rodom iz oblasti zapadne strane, zemlje raške, zvane srpske". Iz napomene biografa arhiepiskopa Nikodima vide se da je on bio episkop samo osam godina "svoga malovremenog života" i da je umro dosta mlad, 12. maja 1324. godine.
Pre izbora za arhiepiskopa srpskoga Nikodim je bio iguman manastira Hilandara. Odlukom "sabora srpske zemlje" upućen je 1313. godine u jednu delikatnu diplomatsku misiji u Carigrad kako bi razrešio spor "između kralja Stefana Uroša i brata mu". U Carigradu je prisustvovao "čuvenom bogosluženju koji su vršili jeruzalemski jerarsi"
Nikodim je, bio prevodilac Tipika sv. Save Osvećenoga, odnosno, kako se onda pisalo, on "preloži na naš jezik iz pismena grčkoga jezika". U predgovoru Nikodim je neobično oštro pisao "protiv lenjosti na molitvu i rad" kaluđera. Pored Tipika sačuvan je rukopis pisan između 1. septembra 1318. i 31. avgusta 1319. godine, zatim jedan manji Nikodimov "kratki zapis", i jedna njegova povelja.
NIKODIM je podigao crkvu Sv. Save u mestu Lizici, obnovio manastir Žiču i starao se o ćeliji Svetog Save u Kareji. On je naredio da srpski arhiepiskopi daju ovoj ćeliji ono što je ranije već odredio prvi srpski arhiepiskop i da, ako se ne postupi po želji Svetog Save, on lično, "baca prokletstvo na onoga ko to ne bude činio, kao i na onoga koji se usudi da sakrije, izgubi ili odnese iz riznice arhiepiskopije tipik Svetoga Save".
U jednoj belešci iz 1319, u kojoj objašnjava odluku da prevede Tipik svetoga Save Osvećenoga, koga je, inače, poštovao Sveti Sava, Nikodim kaže, da samo ispunjava amanet našeg prvog arhiepiskopa koji je napisao da "moli one, koji dođu posle mene, da dovrše ono što je, radi moga kratkotrajnog života, ostalo neizvršeno".
Arhiepiskopu Nikodimu se pripisuje i mirenje kralja Milutina i njegovog sina Stefana. Posle smrti Milutina (1321) u Nerodimlja na Bogojavljenje 1322. godine, Nikodim je krunisao Stefana za kralja Srbije.
Danilo II (1324-1337) bio je jedanaesti i poslednji arhiepiskop Srpske pravoslavne crkve. Zna se da je rođen u vlastelinskoj porodici, da je rano postao paž na dvoru kralja Milutina i da je, poput Rastka Nemanjića, pobegao u manastir sv. Nikole na Ibru, gde se zamonašio i dobio ime Danilo. Njegovo svetovno ime nije nam poznato. Pošto je proveo godinu i po u ćeliji arhiepiskopa Jevstatija II, "gde se podvizivao", Danilo je bio poslat u manastir Hilandar gde se kao monah i iguman istakao u "odbrani ove svetinje od Španaca", koji su kao najamnici došli u sukob sa vizantijskim carem Mihailom IDž. Kada je prestala opasnost, a već umoran od borbi i svetovnih poslova, Danilo se povukao u isposnicu Save u Kareji, gde se "podvizavao u usamljeništvu". Godine 1310. Danilo je bio poslat u jednu delikatnu "poverljivu misiju u Debrcu" koju je uspešno obavio. Za episkopa banjskog je postavljen 1311. godine. Tada je, kako navodi episkop šumadijski Sava, "prisustvovao poslednjim časovima kraljice Jelene" i dirljivim rečima "opisao polazak pogrebne povorke iz Brnjaka za Gradac". Kralj Milutin je imao nameru da posle smrti Save III postavi Danila za arhiepiskopa. Zato ga je pozvao u Srbiju i dao mu 1313. godine upravu nad banjskom episkopijom i mesto čuvara kraljevske riznice. Danilo je tek u trećem Milutinovom pokušaju 14. septembra 1324. bio izabran za jedanaestog arhiepiskopa pećkog. Na tronu Crkve ostao je 13. godina, sve do 1337. godine.
ŽIVOTNO delo Danila II je "Žitija kraljeva i arhiepiskopa srpskih", koje je i danas značajno za srpsku istoriju. Danilo II je napisao biografije kralja Uroša i njegovih sinova, kralja Milutina i kralja Dragutina, i njihove majke, kraljice Jelene. Bio je, uz to i dobar političar, diplomata i saradnik kralja Milutina. Pod njegovim nadzorom građen je manastir Banjska kao grobna crkva kralja Milutina. U Peći je podigao hram Bogorodice Odigitrije Putevoditeljice, s dva mala hrama u njoj, posvećena svetom Jovanu i svetom Arseniju. Arhiepiskop Danilo II je učestvovao i u gradnji manastira Dečani.
Na portretu iz Bogorodičine crkve u Peći Danilo je prikazan u skromnoj odeći, sa modelom svojih pećkih zadužbina. Za Danila II je njegov biograf rekao da je bio "smerni i krotki i ništeljubivi, iskusan i izabrani u zapovestima Božjim". Umro je 19. decembra 1337. godine. Sahranjen je u svojoj zadužbini - crkvi Bogorodice u Peći. Srpska pravoslavna crkva proglasila ga je svetim.
Posle smrti "učenog arhiepiskopa Danila II koji se upokojio 19. februara 1337. godine", na velikom državnom saboru održanom između 19. decembra 1337. i 3. januara 1338. za arhiepiskopa nije izabran iguman ili neki drugi monah iz hilandarskog bratstva, kakav je bio običaj, već Joanikije, šef dvorske kancelarije i logotet kralja Dušana. O Joanikijevom poreklu nema pouzdanih istorijskih podataka, ali se na osnovu njegovog aktivnog učešća u dvorskoj diplomatiji i radu na državnim saborima da zaključiti da se radi o "pouzdanom i veoma učenom čoveku", jer su pred njim kralj Dušan i car Jovan Kantakuzin položili zakletvu prilikom zaključenja saveza. Joanikije je učestvovao i u pripremi Dušanovog zakonika što se jasno vidi iz samog zaglavlja gde se navodi ime patrijarha kao onog koji je predsedavao saborom, ali i iz činjenice da se od ukupno 201. člana prvih 38 odnosi na Srpsku crkvu.


PRVI PATRIJARH
U VREME arhiepiskopa Joanikija Srbija je bila najjača država na Balkanu, a Srpska crkva je posle punih 127 godina autokefalnosti u statusu arhiepiskopije na Saboru u Skoplju, na Cveti, 9. aprila 1346. godine, uzdignuta u rang patrijaršije. Joanikije je ukazom cara Dušana proglašen za prvog srpskog patrijarha sa titulom "patrijarh srpski i primorskih zemalja".
(Nastaviće se)