Orahovac – kobna greška

Piše: Đorđe Jevtić

VOJNIČKI gledano, leto 1998. bilo je ključno za dalji razvoj događaja na Kosovu i Metohiji, OVK je nastojala da ojača i obnovi redove dolaskom i ubacivanjem svežih snaga iz inostranstva, ali je istovremeno bila u krizi i pred rasulom zbog udaraca koje su joj nanosile srpske snage, uništavajući jedno po jedno njena uporišta.
Vođstvo OVK procenjivalo je da može da krene u frontalnu borbu i da osvaja pojedina područja proglašavajući ih **slobodnim teritorijama**. NJihov strateški cilj bio je da pod svoju kontrolu stave prostor sa obe strane puta Peć - Dečani - Đakovica, uz granicu sa Albanijom, kako bi nesmetano mogli da prihvataju i ljudstvo i oružje koje je dolazilo sa druge strane. Nameravali su da naprave koridor i na pravcu Orahovac - Jablanica - Klina kako bi se povezali sa formacijama u Drenici ali i preko Prizrena sa Opoljem i Gorom, opet prema albanskoj granici. Time su, zapravo, želeli da drže celu Metohiju.

MASOVNA PREDAJA ORUŽJA
SRPSKE snage su ih potisnule sa pozicije kod sela Kijevo, gde su albanski oružnici držali tri meseca u blokadi 19 policajaca i 130 meštana srpske nacionalnosti. Uprkos pretnji i iz samog vrha američke administracije Kijevo je deblokirano, a albanske formacije potisnute ka Mališevu.
Valjda kao kontraofanzivu, štab OVK je odlučio da napadne i zauzme Orahovac. Oko hiljadu naoružanih Albanaca je 18. i 19. jula u Orahovcu preuzle osve vitalne objekte, poštu, Dom zdravlja, objekat opštinske urpave i držalo u blokadi dve zgrade u kojoj se nalazilo oko 500 policajaca. Pretila je opasnost da svi izginu. U tom metohijskom gradiću zavladao je teror. Zarobljeno je i oteto više od stotinu Srba, od kojih je jedan deo pobijen ili odveden u kazamate odakle se nikada nije vratilo.
Ali, napad na Orahovac bila je jedna od najvećih strateških grašaka vođstva albanske teororističek gerile. To su naknadno potvrđivali i oni sami. Združenom akcijom jugoslovenske vojske i srpske policije dan kasnije, 20. jula, albanski pobunjenici su potpuno razbijeni, sa velikim gubicima. Potom su potisnuti preko Mališeva.
To njihovo izuzetno značajno uporište, koje su prvo proglasili za **slobodnu teritoriju**, palo je začuđujuće lako, gotovo bez ispaljenog metka. Srpske snage su zatim deblokirale jedno po jedno mesto u suvorečkoj opštini prema Štimlju i prema Prizrenu, i, s druge strane, u Drenici i oko Kline i Đakovice. Zarobljavani su naoružani Albanci, među kojima su mnogi, na poziv vlade u Beogradu, uz obećanje da će ih amnestirati, počeli sve masovnije da predaju oružje.

CIVILI KAO ZAŠTITA
PRIKUPLJENO je tada više hiljada dugih cevi, odnosno oko 20 tona lakog naoružanja. Na granici su pripadnici VJ svakodnevno suzbijali na stotine i likvidirali na desetine albanskih jurišnika, a u unutrašnjosti su oni razbijeni i u rejonu Ćićevice, unutar Drenice i na drugim potezima.
Zbog svakodnevnih gubitaka, opasnosti da će potpuno biti uništeni i fizički i politički, ali prvenstveno zbog različitih koncepcija unutar albanske scene, raskol među vojnim formacijama bio je sve dublji i oštriji. Iako su u međuvremenu dovlačene nove količine oružja a broj **boraca** se uvećavao, u Metohiji se, pred nailazeći krah, stvorila konfuzija i panika u redovima separatističke gerile. Počelo je njihovo povlačenje i bacanje oružja, predaja i prelazak u civile.
Taj drugi, jesenji slom OVK je pokušala da preživi mešajući se sa civilnim stanovništvom i bežeći u Albaniju. Haradinaj je tu već uobičajenu alansku formulu pravdao da se tobož retko primenjivala, uglavnom u kriznim situacijama. Stanovništvo su, priznaje Haradinaj, evakuisali, odnosno terali iz sela u planine, što je retko priznanje da su civilno stanovništvo upravo teroristi raseljavali, a za to optuživali srpsku stranu.

TEŠKE OPTUŽBE ZEMAJA
EKSTREMNA OVK je likvidirala sve one koji se nisu slagali sa njenim konceptom i načinom njene **borbe**. Pored likvidacije na desetine i desetine Albanaca koji su se smatrali lojalnim građanima Srbije, obračunavali su se naročito sa Bukošijevim **borcima**. Jedan od njegovih komandanata, Tahir Zemaj navodi da je Tačijeva, odnosno Haradinajeva grupa tri puta pokušala atentat na njega. Zemaj je navodio da mu je suprotna strana likvidirala nekoliko ljudi.
Sukobi i obračuni između albanskih vođstava i paravojnih formacija nastavili su se još više u Albaniji, gde su, sklonivši se od pogibije, imali mogućnosti i vremena da raščiste račune kako za ranija neslaganja, tako i za neposredni slom koji su doživeli. Vrhunac tog obračuna je ubistvo pukovnika Ahmeta Krasnićija, prvog Rugovinog i Bukošijevog čoveka zaduženog za stvaranje albanskih **oružanih snaga za Kosovo** (FARK).
Ubistvo je usledilo nedugo posle objavljivanja vesti o njegovom postavljenju za glavnokomandujućeg FARK-a, kao nove formacije na koju se odmah negativno reagovali i predstavnici **OVK** i njima naklonjeni albanski mediji. To ubistvo nije mnogo uznemirio albansku štampu, što je impliciralo da se radi o međualbanskom obračunu.
U knjizi koju je posla rata objavio Tahir Zemaj za to ubistvo direktno optužuje Traćija. Zemaj se priseća Tačijevih pretnji Krasnićiju telefonom iz Papraćana - da će sa njim **uskoro završiti misiju** navodeći i indikativnu činjenicu da se Tači veče pre nego što je ubijen Krasnići, u Tirani sastao sa Ibrahimom Keljmendijem, poznatim po prljavim likvidacijama.

SPORAZUM HOLBRUK - MILOŠEVIĆ SPASAVA OVK
UPOREDO sa gotovo potpunim raspadom **OVK**, usledile su, međutim, i snažni pritisci na SRJ, filovani mogućom humanitarnom katastrofom kao povodom za NATO bombardovanje. To je 13. oktobra 1998. godine rezultiralo sporazumom Milošević - Holbruk, dva dana kasnije i sporazumom između načelnika Generalštaba VJ Dragoljuba Ojdanića i glavnokomandujućeg NATO za Evropu Veslija Klarka, a trećeg dana i sporazumom između saveznog ministra za inostrane poslove SRJ i predsedavajućeg OEBS-a o dolasku vrifikacione misije na Kosovo i Metohiju.
Ovi sporazumi su praktično spasli albansku paravojnu formaciju od potpune eliminacije i nagovestile i vazdušno i kopneno međunarodno prisustvo na ovom delu Srbije. To su i onda kasnije potvrđivali mnogi analitičari i same albanske vođe paravojnih formacija.

(NASTAVLJA SE)